Hindusi myśląc o boskości i jej przejawach w świecie wykorzystywali różne obrazy i postaci. Bardzo ważną koncepcją jest idea Trójbogini – Tridewi, która rozwinęła się jako odpowiedź na trójkę męskich bogów – Trimurti. Trzy hinduskie boginie odpowiedzialne są za powstanie, trwanie i zniszczenie świata. Przedstawiliśmy już boginie Saraswati oraz Lakszmi. Ostatnią postacią Trójcy jest Parwati, która – w szczególności w swoich groźnych aspektach jako bogini Kali – wyraża niszczycielski, ale i nieunikniony aspekt boskości.

Początki kultu Parwati nikną w otchłani dziejów i niełatwo je prześledzić. Kult ten zapewne ma wiele źródeł i powstał w wyniku łączenia wielu, pierwotnie odrębnych tradycji. W ramach hinduskich tekstów świętych można wyśledzić obecność boskiej postaci kobiecej o imionach stosowanych obecnie w odniesieniu do Parwati w ostatniej warstwie literatury wedyjskiej, tj. Upaniszadach. Sanskryckie eposy (IV w. p.n.e. – IV n.e.) ukazują już Parwati u bogu Śiwy, jako jego małżonkę. Prawdziwa eksplozja kultu oraz tekstów dotyczących Parwati oraz związanych z nią innych form Wielkiej Bogini (np. Durgi, Kali, Sati) przypada na drugą połowę pierwszego tysiąclecia n.e. i wyrażona jest w tekstach Puran, z będącym pierwszym usystematyzowanym wykładem teologii śaktyckiej traktatem Dewi Mahatmja na czele.

Imię Parwati, tzn. „Górska”, związane jest z jej pochodzeniem. Jest ona bowiem córką Himawana – boga gór, personifikacji Himalajów. Wiele innych jej imion również związanych jest z jej ojcem lub górami, np. Śaijlaputri (Córka Skał), Giriradźakumari (Panna – tj. córka – Króla Gór), Hajmawati – „Himawanówna”. Często boginię nazywa się też Matką (Ambika) lub Wielką Panią (Maheśwari). Niektóre jej imiona, np. Uma odnoszą się do jej poprzedniego wcielenia jako Sati, o którym za chwilę. Jednym z określeń bogini, stanowiącym o jej istocie jest śakti. Wspominaliśmy we wcześniejszych tekstach oraz wstępie do tego, że niektóre tradycje hinduskie przekonane są o istnieniu pierwotnej kreacyjnej energii o charakterze żeńskim określanej terminem śakti, czyli po prostu moc. Często o Parwati mówi się używając tego terminu lub nazywa się ją Wielką Mocą – Mahaśakti.

Parwati jest postacią kluczową zarówno dla śaktyckich narracji mitycznych, jak i dla mitologii, w której centralnym bóstwem jest Śiwa. Często mity śiwaickie zawierają opisy życia rodzinnego Śiwy i Parwati, ale by je zrozumieć trzeba poznać historię ich miłości. Parwati narodziła się jako córka boskiego króla Gór – Himawana. Jako młoda dziewczyna zauroczyła się boską postacią Śiwy i zdecydowała się zostać jego oblubienicą. By zwrócić jego uwagę musiała odciągnąć go od ascetycznych praktyk, którym się poświęcał. Kuszenie go kobiecymi wdziękami nie przyniosło rezultatu, a w międzyczasie życie stracił (choć jedynie chwilowo) bóg miłości Kama. Ostatecznie Parwati zwróciła uwagę i zasłużyła na szacunek i miłość Śiwy tym, że sama podjęła się jogicznej ascezy. W wyniku ich związku narodził się bóg Skanda oraz – choć według niektórych tradycji wyłącznie z samej Parwati – bóg Ganeśa. Paradoksalnie jednak nie był to pierwszy związek Parwati z ascetycznym bogiem… W poprzednim wcieleniu nazywała się Sati i była żoną Śiwy. Straciła jednak życie, gdy rzuciła się w ofiarny ogień podczas sprawowanej przez swojego – nieprzepadającego delikatnie mówiąc za zięciem – ojca ofiary, na którą nie zaprosił on spośród bogów jedynie Śiwy. Zrozpaczony Śiwa wędrował po Indiach z nadpalonym ciałem żony, aż bogowie przerwali ten żałobny i rozpaczliwy stan rozcinając ciało Sati na wiele kawałków. Kawałki te spadły na różne części Azji Południowej, a w miejscach ich upadku miały powstać sanktuaria znane dziś jako Śakti Pithy – Siedziby Śakti. Sati tak mocno kochała Śiwę, że odrodziła się ponownie jako Parwati, która nie mogła w Śiwie się nie zakochać.

Parwati – jak wspomniano – posiadania niezliczoną niemal ilość przejawów i manifestacji w postaci związanych z nią bogiń. Omówienie ikonografii tych przejawów zajęłoby tak wiele stron, że można by wydać je w formie książkowej. Tym razem, skupiając się na podstawowych postaciach Tridewi, ograniczymy się jedynie do samej Parwati. Parwati w swej najczęściej przedstawianej postaci to towarzyszka Śiwy. Mogą to być zarówno wizerunki boskiej pary stojącej obok siebie, jak szczególna forma Ardhanariśwara – postać będąca w połowie Śiwą, a w połowie Parwati. Szczególną formą prezentacji idei wyrażanych przez Śiwę i Parwati jest symboliczne przedstawienie – lingam i joni, czyli fallus oraz kobiece łono. W postaci ludzkiej bogini Parwati, gdy prezentowana jest samodzielnie najczęściej ma cztery ręce, w których trzyma trójząb, kwiaty, hinduski różaniec, różnorodne bronie lub dłonie ułożone ma w błogosławiące wyznawców mudry. Bogini nosi czerwone szaty , towarzyszy jej często lew lub tygrys. Nierzadko siedzi na nim trzymając na kolanach swoje dziecko – boga Ganeśę.

Szukając świąt w czasie których Parwati jest postacią pierwszoplanową niełatwo znaleźć takie o charakterze ponadregionalnym. Z pewnością Parwati to postać najważniejsza w jednym ze świąt regionalnych północnych Indii i Nepalu – trzydniowym święcie rozpoczęcia pory monsunowej. Jest to święto związane bardzo mocno z kobietami, płodnością i życiem małżeńskim. Do bogini Parwati kierowane są w tym czasie szczególne modlitwy kobiet. W okolicach wiosennego święta Holi obchodzi się w Radźasthanie również Gangaur, gdy czci się Parwati pod imieniem Gauri, „Jasna”. Jednak świętem, w którym o najróżniejszych przejawach bogini – w tym głównie tych mitologicznie oraz historycznie-kulturowo powiązanych z Parwati – mówi i myśli się często jest najsławniejsze święto śaktyckie – Nawaratri, czyli celebrowane jesienią Dziewięć Nocy, o którym pisaliśmy TUTAJ. W niektórych częściach Indii znane jest po prostu jako Durga Pudźa – Czczenie Durgi, o czym możecie przeczytać TUTAJ.

Parwati to złożona postać. Znacznie bardziej złożona i wielowymiarowa niż pozostałe dwie boginie Trimurti. Wszak to właśnie z Parwati utożsamianie jest niezwykle wiele różnych bogiń hinduskich, a w samej kobiecej teologii hinduizmu, czyli śaktyzmie, to właśnie Parwati w postaci Durgi jest często w centralnym miejscu kultu i mitycznych narracji. Parwati jest doskonałą żoną, kochającą i świadomie wybierającą swojego partnera. Jest też ideałem matki, a nawet uosobieniem macierzyństwa jako takiego. Poprzez swoje różnorakie wojownicze manifestacje, takie jak Durga, o której pisaliśmy TUTAJ, Kali, o której możecie przeczytać TUTAJ, Tara, Ćamunda i in. jest też obrończynią i symbolizuje zwycięstwo, zarówno kulturowe i cywilizacyjne zwycięstwo hinduizmu, jak i wewnętrzne zwycięstwo boskiego elementu w człowieku, nad elementami blokującymi rozwój duchowy. Jej wojowniczy aspekt oraz bycie de facto personifikacją Mocy (śakti) Parwati w obrębie Tridewi reprezentuje ciemność i niszczycielski aspekt czasu. Dla niezliczonej ilości indyjski kobiet Parwati oraz jej silne, śaktyczne przejawy to źródło inspiracji i prawdziwej siły w walce o to, co uznają za słuszne i w walce, z tym, co stanowi dla nich i ich świata zagrożenie.

Krzysztof Gutowski