Co robić w czasie święta Durga Pudźa w Kolkacie? Oczywiście, zwiedzać miasto tropiąc świąteczne pandale. Lokalizacje najsłynniejszych tego rodzaju budowli można znaleźć we wszystkich lokalnych gazetach oraz portalach informacyjnych.

Pandal to rodzaj nietrwałej konstrukcji, budowanej podczas świąt hinduskich dla ochrony wizerunku bóstwa. Najprostsze przyjmują postać mobilnej platformy, na której umieszczane są posągi, te najbardziej wymyślne przypominają natomiast miniaturowe świątynie. Ich wielkość ogranicza jedynie wyobraźnia projektantów i warunki przestrzenne, choć ten ostatni warunek w Indiach bywa względny – widziałam ogromne i wymyślne w kształcie pandale wciśnięte w tak ciasne zaułki, że ich zbudowanie musiało graniczyć z cudem. W Kolkacie, w okresie największego bengalskiego święta Durga Pudźa, tego rodzaju pawilony można spotkać niemal na każdej ulicy, niekoniecznie w okolicy świątyni. Ich budowa zaczyna się już kilka dni przed świętem i stanowi prawdziwe wyzwanie logistyczne – trudności nastręcza nie tyle sama konstrukcja pawilonu, nawet najbardziej fantazyjnego, co ulokowanie w jej wnętrzu wizerunków bóstw. Zwłaszcza, że budowniczowie nie zawsze dysponują profesjonalnymi dźwigami i podnośnikami, a posągi mogą mieć nawet kilka metrów.

W pandalach z okazji święta Durga Pudźa stawia się posągi tworzące rodzaj grupy rzeźbiarskiej, choć poszczególne wizerunki bóstw nie są ze sobą połączone. Przypomina to trochę chrześcijańską szopkę stawianą na Boże Narodzenie lub grób Jezusa Chrystusa budowany przed Wielkanocą. W centrum grupy zawsze stoi posąg bogini Durgi, której poświęcone jest święto Durga Pudźa, towarzyszą jej jednak także inne bóstwa. Są to: Saraswati – bogini mądrości, wiedzy oraz muzyki, Lakszmi – bogini szczęścia i powodzenia materialnego, Ganeśa – uwielbiane w całych Indiach bóstwo z głową słonia, uważane za niebianina usuwającego wszystkie przeszkody z życia jego wyznawców, a także Kartikeja – hinduski bóg wojny. Męskie bóstwa to synowie Durgi – Parwati z jej związku z Śiwą. W pandalach u stóp bogini leży pokonany demon Mahisza, sama Durga zazwyczaj siedzi natomiast na tygrysie – więcej na ten temat możecie przeczytać TUTAJ.

Pandale to m.in. sposób na zamanifestowanie uwielbienia dla najważniejszego bóstwa Bengalu, jakim bez wątpienia jest Durga, projektanci i rzeźbiarze prześcigają się więc w pomysłach na kreatywne przedstawienie dobrze znanego motywu. Niekiedy ogłaszane są wspólne dla całego miasta motywy przewodnie – dla przykładu w 2017 roku takim hasłem była nowoczesność, w efekcie czego rzeźby w pandalach łączyły tradycyjną indyjską sztukę ludową z europejską sztuką nowoczesną. Rezultaty tego spotkania kultur i prądów artystycznych bywały fascynujące, nawet dla osób nie interesujących się sztuką rzeźbiarską.

Lokalizacje największych i najbardziej oryginalnych pawilonów podawane są w lokalnej prasie, także wydawanym w języku angielskim dzienniku Times of India, warto jednak po prostu powałęsać się po mieście w poszukiwaniu tych mniejszych, często równie ciekawych, choć z pewnością mniej spektakularnych wizualnie.

W pandalach odbywają się nabożeństwa – w jednym z nich wzięłam udział na wyraźne zaproszenie kapłanów i uczestników (Bengalczycy są równie gościnni jak mieszkańcy Kerali, a ich serca otwiera całkowicie choćby pobieżna znajomość języka bengalskiego – większość ludzi zachodu uczy się bowiem przede wszystkim hindi, często w mylnym przekonaniu, że jest to jedyny oficjalny język Indii). Pandale to także miejsce, w którym odbywają się ceremonie dhunuchi nritya, a więc pokazy tańca dhunuchi – wykonuje się go przy akompaniamencie instrumentu o nazwie dhak (rodzaj bębna), tancerze trzymają natomiast w rękach dhunachi, czyli tradycyjne indyjskie kadzielnice.

Pandale można podziwiać przez cały czas trwania święta Durga Pudźa – po jego zakończeniu następuje natomiast ich uroczysta rozbiórka. O tym jednak opowiem Wam w następnym tekście.

Blanka Katarzyna Dżugaj