Replika Tadź Mahal jako dom dla ukochanej żony? Takie rzeczy tylko w Indiach. Biznesmen z Madhja Pradeś nie jest sułtanem, nowy Tadź Mahal jest więc znacznie mniejszy niż ten w Agrze, wciąż jednak stanowi pomnik miłości. Do żony i ludzi – niezależnie od wyznawanej przez nich religii czy pochodzenia społecznego. 

Anand Prakash Chouksey to 52-letni biznesmen, mieszkający w mieście Burhanpur w stanie Madhja Pradeś. Ma młodszą o 27 lat żonę imieniem Manju Shah, której dał niecodzienny dowód miłości. Prezentem tym jest dom i zapewne nie byłoby w tym nic zaskakującego, gdyby budynek nie był wierną kopią słynnego mauzoleum Tadź Mahal, od ponad trzech stuleci uznawanego za pomnik miłości. A zarazem jedną z największych atrakcji turystycznych Indii, która przed pandemią koronawirusa codziennie przyciągała aż 70 tys. osób. 

Replika Ananda Prakasha Choukseya została wzniesiona w głębi należącej do niego 50-akrowej posiadłości. Składa się z dwóch głównych sypialni, znajdujących się na dwóch osobnych piętrach. Posiada również bibliotekę i pokój do medytacji. Salon pyszni się marmurowymi kolumnami, krętymi schodami i złoconym sufitem. Początkowo, Chouksey planował budowę 80-metrowej rezydencji, nie dostał jednak pozwolenia od lokalnych władz.

Właściciel twierdzi, że budowa domu, która zajęła trzy lata, kosztowała ok. 20 mln rupii, czyli blisko 260 tys. USD. Wraz z żoną wielokrotnie odwiedzali Agrę, by czerpać inspirację, posiłkowali się także obrazami 3D dostępnymi w internecie. Jego dom jest trzykrotnie mniejszy niż prawdziwy Tadź Mahal, a jego wnętrza nie zostały urządzone w ściśle muzułmańskim stylu – wystrój to wynik połączenia wpływów islamskich i współczesnych. Budynek przyciąga gości, choć nie w tak imponujących ilościach jak znajdujący się w Agrze oryginał. Anand Prakash Chouksey nie ukrywa, że ludzie chętnie podziwiają jego nowy dom, robią zdjęcia – a nawet ślubne sesje. Nie broni im tego, choć do wnętrza budynku nie wpuszcza każdego chętnego. 

A dlaczego właściwie Tadź Mahal uważany jest za pomnik miłości? Zacząć należy od faktu, że budowla ta nie jest, wbrew powszechnym opiniom, pałacem, lecz… mauzoleum. Panujący w latach 1628-58 cesarz mogolski Śahdźahan zbudował ją jako grobowiec dla ukochanej żony Mumtaz Mahal. Małżeństwem byli przez 19 lat, doczekali się czternaściorga dzieci, i mimo ustawicznych skoków władcy w bok, ponoć darzyli się gorącym uczuciem. Mumtaz Mahal zmarła w 1631 roku podczas porodu, kilka miesięcy później Śahdźahan rozpoczął budowę mauzoleum. Prace przy wznoszeniu 42-hektarowego kompleksu trwały 22 lata, zatrudniano ponad 20 tys. robotników z Indii, Persji, Imperium Osmańskiego i Europy. Sam grobowiec udało się ukończyć ok. roku 1638-39, budynki przyboczne oddano do użytku w 1643 roku, prace wykończeniowe zajęły jednak więcej czasu i trwały aż do 1647 roku. 

Znajdujący się we wschodniej części miasta Agra w stanie Uttar Pradeś, na południowym brzegu rzeki Jamuna jest modelowym przykładem architektury mogolskiej, będącej mieszanką stylów indyjskich, perskich i arabskich. Pięć głównych elementów kompleksu — główna brama, ogród, meczet, dźawab (dosłownie „odpowiedź”; budynek odzwierciedlający meczet) i mauzoleum (w tym cztery minarety) — zostało pomyślanych i zaprojektowanych jako zjednoczona całość zgodnie z zasadami praktyki budowlanej Mogołów, co nie pozwalało na późniejsze dodawanie elementów ani ich zmiany. Właściwe mauzoleum, zlokalizowane  na środku szerokiego cokołu o wysokości 7 metrów, wykonane jest z białego marmuru, który odbija barwy w zależności od natężenia światła słonecznego lub księżycowego. Ma cztery prawie identyczne fasady, z których każda posiada szeroki centralny łuk wznoszący się do 33 metrów na wierzchołku i skośne narożniki zawierające mniejsze łuki. Majestatyczna kopuła centralna, która osiąga wysokość 73 metrów na końcu zwieńczenia, jest otoczona czterema mniejszymi kopułami. Akustyka wewnątrz głównej kopuły powoduje, że pojedyncza nuta fletu rozbrzmiewa pięć razy. Wnętrze mauzoleum zorganizowane jest wokół ośmiobocznej marmurowej komory ozdobionej płaskorzeźbami i kamieniami półszlachetnymi. Znajdują się tam grobowce Mumtaz Mahal i Śahdźahana. To jednak tylko atrapy, otoczone misternie wykonanym, filigranowym, marmurowym ekranem. Prawdziwe sarkofagi umiejscowione zostały pod grobowcami, na poziomie ogrodu. W każdym z czterech rogów kwadratowego cokołu stoją z gracją oddzielone od centralnego budynku eleganckie minarety.

Po bokach mauzoleum, odpowiednio, w pobliżu północno-zachodniej i północno-wschodniej krawędzi ogrodu, znajdują się dwa symetrycznie identyczne budynki. Jeden z nich to meczet, skierowany na wschód, drugi natomiast to wspomniany dźawab, skierowany na zachód i zapewniający równowagę estetyczną. Oba zbudowane zostały z czerwonego piaskowca, dzięki czemu pięknie kontrastują zarówno kolorem, jak i fakturą z białym marmurem mauzoleum. Ogród rozplanowany został w charakterystyczny dla architektury mogolskiej sposób: jest to kwadrat wyznaczony przez długie cieki wodne, ze ścieżkami spacerowymi, fontannami i drzewami ozdobnymi. Południowy kraniec kompleksu zdobi szeroka brama z czerwonego piaskowca z zagłębionym łukiem centralnym o wysokości dwóch pięter. Białe marmurowe panele wokół łuku są inkrustowane wersetami Koranu i motywami kwiatowymi.

Jak wiele innych zabytków w Indiach, tak i Tadź Mahal na przestrzeni wieków ulegał zaniedbaniu i degradacji. Gruntownej renowacji dokonano dopiero na początku XX wieku pod kierownictwem lorda Curzona, ówczesnego brytyjskiego wicekróla Indii. Pod koniec XX wieku zanieczyszczenie powietrza spowodowane przez emisje z odlewni i innych pobliskich fabryk oraz spaliny z pojazdów mechanicznych uszkodziły mauzoleum, w szczególności jego marmurową fasadę. Podjęto szereg działań w celu zmniejszenia zagrożenia dla zabytku, m.in. zamknięcie niektórych odlewni i zamontowanie urządzeń do kontroli zanieczyszczeń w innych, utworzenie strefy buforowej parkowej wokół kompleksu oraz zakaz ruchu pojazdów w pobliżu. W 1998 r. rozpoczęto program restauracyjny i badawczy Tadź Mahal, obecnie jednak rząd Narendry Modiego niechętnie daje pieniądze na utrzymanie jednego z symboli Indii. Niekiedy wręcz wstrzymuje subsydia. 

Dlaczego? Ponieważ Tadź Mahal to wprawdzie symbol Indii, ale symbol muzułmański, a z islamem rząd BJP ma mocno nie po drodze. W 2017 roku obóz rządzący wprost nazwał słynne, wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO mauzoleum „plamą na kulturze indyjskiej” zbudowaną przez „zdrajców”. Niektórzy przedstawiciele ugrupowań nacjonalistycznych próbowali nawet zmniejszyć znaczenie wpływów muzułmańskich w powstanie słynnej budowli, co jest działaniem tyleż kuriozalnym, co akceptowalnym przez władze. Z tego względu, powstanie repliki słynnego mauzoleum w stanie Madhja Pradeś ma wyjątkowe znaczenie. Dom Ananda Prakasha Choukseya jest bowiem dowodem miłości nie tylko do jego żony, ale i do ludzi w ogóle. Właściciel twierdzi, że w Indiach jest obecnie zbyt dużo nienawiści i podziałów, zwłaszcza na tle rasowym, kastowym i religijnym – jego dom ma być natomiast pomnikiem miłości, która wykracza poza różnice społeczne i polityczne awantury. 

Blanka Katarzyna Dżugaj