Obywatele Iranu zostali ostatnio obdarowani przez swoje ortodoksyjne władze pop piosenką pt. Hello Commander. Jak można było przeczytać w The Tehran Times jest to epicka pieśń, której motywem przewodnim jest pokoleniowe poparcie dla rewolucji islamskiej…

Czym jest i czemu służy taki kulturowy (wy-)twór? Cóż… To nic innego jak wojna kulturowa z ideami postrzeganymi jako niebezpieczne przez konserwatywne irańskie władze i promowanie określonej wizji irańskości.

Promowanie “irańskości” – ale czym ona jest? Iran zajmuje szczególne miejsce w wyobraźni świata. To starożytny kraj. To Persja, Cyrus Wielki, siedziba jednych z najbardziej hipnotyzujących imperiów w historii świata, którym po islamskiej rewolucji w 1979 r. rządził ascetyczny i surowy ajatollah Chomeini. Wtedy to z przestrzeni publicznej i “dozwolonego” świata wyobraźni Irańczyków zniknęło wiele starożytnych perskich tradycji, świąt i symboli. Dziś nadal toczy się walka w ramach irańskiej kultury – tej w kraju, jak i poza nim, wśród odnoszącej ogromne sukcesy diaspory irańskiej, która jest równie uwikłana w tę walkę o “prawdziwą” tożsamość Iranu.

Jaką wizję Iranu chcą przekazać władze w Hello Commander? Piosenka przedstawia wersję Iranu z perspektywy religijnych konserwatystów, ale nie stroni od ukazywania różnorodności Iranu – Iranu, który jednocześnie ma być konserwatywny, ortodoksyjny, zwarty i gotowy do obrony swoich interesów. W pieśni znajdujemy wiele odniesień (mniej lub bardziej jawnych) do historii, do imperialnych ataków na Iran przed rewolucją i po niej. Jednym z najważniejszych wydarzeń, jest okupiona krwią tysięcy Irańczyków wojna iracko-irańska w latach 80. Iran został zaatakowany przez Saddama Husajna, wspieranego przez USA. Hello Commander to swoisty hołd oddany między innymi „męczennikom”, którzy zginęli w tym konflikcie. Śpiewające dzieci trzymają zdjęcia bliskich, którzy oddali życie za Iran. Sami też oczywiście gotowi są za Iran walczyć i ginąć. W tekście wybrzmiewają odniesienia szyickiego przywódcy wiernych – Mahdiego, a nawet do generała Qassema Soleimaniego, który został zamordowany w 2020 roku na rozkaz Donalda Trumpa. 

O czym opowiada piosenka? Jej bohaterem jest dziecko, które urodziło się po 2011 roku i rozmawia z Mahdim – ostatnim z dwunastu imamów szyickiej eschatologii, żyjącym w okultacji od 941 roku. Jeśli chodzi o samą konwencję… Cóż… Jest to raczej niezdarna próba zmiany gustów Irańczyków i odciągnięcia od popularnego irańskiego rapu oraz uwielbianej przez klasę średnią perskiej muzyki pop powstającej poza krajem. Potrzeba podkreślania takiej wizji kraju wynika z tego, że… nie jest ona podzielana.

4 czerwca 2022 roku ajatollah Seyyed Ali Chamenei wygłosił przemówienie z okazji 33. rocznicy śmierci założyciela rewolucji islamskiej Imama Chomeiniego. Powiedział wówczas, że wykonywana w całym kraju z udziałem dużej liczby osób z różnych środowisk piosenka Hello Commander, wyraźnie pokazała, że ​​ludzie zdecydowanie stoją za establishmentem. Tymczasem wielu Irańczyków po prostu sprzeciwia się wrzucaniu ich do jednego ideowego worka.  Nie chcą być definiowani (i sami siebie definiować) wyłącznie w odniesieniu do religii i męczeńskich epizodów w najnowszej historii kraju. Młodzież irańska, podobnie jak młodzi ludzie na całym świecie, jest różnorodna i niełatwo ująć ją w jedną narrację. Są to często osoby bardzo dobrze wykształcone, znające świat, ale z trudem wiążące koniec z końcem z powodu międzynarodowych sankcji. Nawoływanie do zwarcia szeregów i poświęcenia się dla Boga i kraju może być odbierane raczej jako coś cynicznego niż podnoszącego morale. 

W czasach coraz większych międzynarodowych napięć, coraz silniejszych sojuszy części świata przeciwko USA (a reszty wokół nich) nie dziwią takie aktywności propagandy. Warto jednak je dostrzegać i odczytywać. Są oznaką niepokoju, słabości władzy i strachu przed utratą kontroli nad społeczeństwem. W kontekście dynamiki międzynarodowej warto obserwować również irańską rzeczywistość.

Krzysztof Gutowski