Mamy 2025 r. NASZEJ ERY. No właśnie…naszej, czyli… czyjej ? Dominujący na świecie zachodni sposób liczenia lat oparty na kalendarzu gregoriańskim nie jest jedynym sposobem. Chociaż nie stosuje się już powszechnie oznaczenia AD – anno Domini, czyli „roku Pańskiego” i nieco tę rachubę „odreligijniono” tłumacząc skróty CE i BCE nie jako era chrześcijańska, ale „nasza” (ang. Common) to mimo wszystko jest to tylko jeden z możliwych sposób wyznaczania daty. W kulturach świata znajdziemy ich dziesiątki, jeśli nie setki, ale dziś chcemy przybliżyć Wam PIĘĆ AZJATYCKICH SPOSOBÓW LICZENIA LAT.

• Era muzułmańska

Bez wątpienia jedną z najpopularniejszych, jeśli nie najpopularniejszą w kalendarzu gregoriańskim rachubą czasu, jest ta stosowana w muzułmańskim kręgu kulturowym. Kalendarz muzułmański doczekał się kilku wariantów, co spowodowane jest jego astronomicznym charakterem i potrzebą różnego rodzaju korekt i modyfikacji. Wszystkie wersje łączy jednak jeden najważniejszy fakt – punkt wyjścia. Erę muzułmańską rozpoczęła hidżra, czyli wielka wędrówka proroka Mahometa i jego zwolenników z Mekki do Medyny. Wydarzenie to miało miejsce we wrześniu 622 r. kalendarza gregoriańskiego. Sam pierwszy rok epoki hidżry liczy się zaś od połowy lipca 622 r. Do oznaczania lat ery muzułmańskiej używa się zazwyczaj oznaczenia „AH” (Anno Hegirae) lub po prostu „H”. Obecnie mamy 1446 AH, a lata wyliczamy według strasznie wyglądającego, lecz niezbyt skomplikowanego wzoru. By wyliczyć, rok wg ery muzułmańskiej musimy wykonać takie działanie: H=R-621+(R-621)/32, gdzie R to rok gregoriański. Powodzenia!

• Indyjski kalendarz narodowy – era Śaka (śaka samwat)

Na indyjskim subkontynencie historycznie i współcześnie funkcjonuje ogromna wielość systemów liczenia czasu. W Republice Indii za oficjalną erę przyjęto erę Śaka, której nazwa pochodzi od indo-scytyjskich władców, panujących w starożytnych Indiach. Obecna wystandaryzowana era Śaka zaczęła się 3 marca 78 r. n.e. Zatem aby wyliczyć rok śaka samwat, musimy odjąć od gregoriańskiej daty 78.

Oczywiście w Indiach funkcjonuje równolegle kalendarz gregoriański, ale warto pamiętać o indyjskim narodowym kalendarzu, gdy trafimy na niekoniecznie korespondujące z naszą chronologią daty, np. wydań książek. Tym bardziej, że równolegle stosuje się jeszcze związaną z tradycją hinduską erę Wikrama w przypadku której do zachodniej daty musimy dla odmiany dodać 58.

• Era dżinijska

Jak wspomniano, w Azji Południowej nie brakuje równolegle stosowanych systemów liczenia lat. Wśród nich wiele ma charakter lokalny lub religijny. Chcemy przedstawić Wam jeden z nich – kalendarz dżinistów, czyli wyznawców starożytnej, siostrzanej dla buddyzmu, niebramińskiej tradycji religijnej. Dla dżinistów początkiem kalendarza nie są ani narodziny, ani też ważne wydarzenie w trakcie życia założyciela ich tradycji, lecz śmierć. Dżinijski kalendarz liczony jest bowiem od 7 października 527 r. p.n.e. Wtedy to miała miejsca śmierć, czy też wg dżinijskiej tradycji ostateczne wygaśnięcie (nirwana) Mahawiry – założyciela dżinizmu. Warto nadmienić, że kalendarz dżinijski zdaje się najstarszym nadal stosowanym w Indiach systemem, choć oczywiście istotny jest przede wszystkim w kontekście religijnym i wyłącznie niemal dla wyznawców dżinizmu.

• Kalendarz zoroastryjski

Z założycielem tradycji religijnej, prorokiem wiąże się też początek kalendarza stosowanego przez zoroastrian, czyli wyznawców przedislamskiej religii dawnej Persji. Zoroastrianie używają dziś trzech różnych kalendarzy, ale wszystkie one są kontynuacją dawnego kalendarza babilońskiego, lecz „skalibrowano” je na rok narodzin reformatora dawnych wierzeń – Zoroastra/Zaratusztry. Dla międzynarodowych organizacji zoroastryjskch jest to najczęściej 1738 r. p.n.e, a zatem musimy do daty gregoriańskiej dodać 1738.

• Cesarskie ery Japonii

Również w Japonii liczenie czasu związane jest z postaciami istotnymi religijnie, a nawet boskimi. W tym przypadku chodzi o cesarza, który do niedawna miał w Japonii boski status. System liczenia lat w oparciu o czas panowania cesarza to praktyka zapożyczona z Chin i niegdyś powszechna dla całej Azji Wschodniej, choć dziś stosowana w administracji już tylko w Japonii. Nowa era, a zatem jej pierwszy rok rozpoczyna się z momentem wstąpienia na tron nowego władcy i kończy się 31 grudnia roku gregoriańskiego. Następnie lata liczy się w oparciu o miesiące gregoriańskie. Oznacza się je natomiast jako kolejne liczby wraz z pierwszą literą nazwy ery (która to nazwa stanie się pośmiertnym imieniem cesarza). 2025 rok to według japońskiego systemu R7, a zatem 7 rok ery Reiwa. Jest to już 232. japońska era cesarska, która rozpoczęła się 1 maja 2019 r., wraz ze wstąpieniem na tron cesarza Naruhito. Warto dodać, że w związku z tym przeniesiono również święto narodowe cesarskich urodzin, które teraz wypada 23 lutego.

Krzysztof Gutowski