Jakiś czas temu pisaliśmy o piosence, która połączyła Indie i Pakistan w miłości do wspólnej tradycji muzycznej. Wydana w 2022 roku Pasoori Alego Sethiego pobiła wszelkie rekordy oglądalności na platformach streamingowych takich jak YouTube i Spotify, na których ma odpowiednio ponad 800 milionów i prawie 400 milionów przesłuchań. Ten żywy i chwytliwy utwór został wydany przez Coke Studio Pakistan – program telewizyjny sponsorowany przez koncern Coca Cola, który cieszy się niezwykłą popularnością w Azji Południowej, a także poza nią.

Dziś Coke Studio jest franczyzą muzyczną, która powstała najpierw w Brazylii w 2007 roku jako Estúdio Coca Cola, a następnie pojawiła się w innych krajach. Format programu polegał na zapraszaniu bardziej lub mniej uznanych artystów do świetnie wyposażonego studia, w którym muzycy grali na żywo dla telewidzów. Rok po założenia brazylijskiego studia Coca Cola postanowiła otworzyć podobny program w Pakistanie, trafiając w niszę na rynku muzycznym. Nieco później amerykański koncern skopiował swoją formułę w innych krajach, w tym w sąsiednich Indiach i Bangladeszu. Istnieje też wersja bliskowschodnia, która promuje muzykę krajów arabskich. Mimo sukcesu Coke Studio w Indiach i Bangladeszu, o dziwo, to pakistańskie studio cieszy się największą popularnością w całej Azji Południowej. Niejeden indyjski meloman, nawet jeśli nie darzy sympatią sąsiedniego kraju, przyzna z pewnością że to właśnie za zachodnią granicą nagrywa się najlepszą wersję programu.

Celem Coke Studio Pakistan jest promowanie niezwykle bogatej i różnorodnej kultury kraju poprzez transmisje na żywo występów legendarnych muzyków oraz młodych talentów. Program cechuje bogactwo form muzycznych: można w nim usłyszeć piosenki ludowe, suficką muzykę qawwali, śpiewaną poezję miłosną zwaną ghazal, a także bardziej nowoczesne gatunki takie jak hip hop, elektronika czy też rock. Oprócz urdu i pendżabskiego artyści śpiewają też po pasztuńsku oraz w beludżi i wielu innych językach, których używa się w Pakistanie. Swoimi występami w Coke Studio kilkukrotnie zachwycały legendy takie jak Abida Parveen, Farida Khanum, Rahat Fateh Ali Khan i Atif Aslam. Coke Studio wypromowało też niezwykle utalentowanego Alego Sethiego, który dziś święci sukcesy na całym świecie.

Program sponsorowany przez amerykański koncern stał się na tyle ważny dla Pakistanu, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych kraju nadało programowi status “największego eksportu kulturowego”. Pełen tytuł programu brzmi zresztą “Coke Studio Pakistan: Dźwięk narodu”. Według wiceprezydenta Coca Coli na Pakistan i Afganistan Volkana Onguca “Coke Studio jest wryte w muzyczne DNA kraju”. Od inauguracyjnego sezonu 2008 nagrano już 15 edycji, w ramach których wydano po kilkadziesiąt bądź kilkanaście utworów, w tym wiele absolutnych klasyków, takich jak wyżej wspomniane Pasoori czy też wielki hit Tajadar-e-Haram Atifa Aslama. Producentem pierwszych 6 sezonów był znany kompozytor Rohail Hyatt, a następnymi 4 zajęli się członkowie zespołu Strings. Zanim do roli producenta na 2 sezony wrócił Rohail Hyatt, wcielił się w nią też duet Ali Hamza i Zohaib Kazi. Ostatnie 2 sezony zostały wyprodukowane przez Zulfiqara Jabbara Khana, znanego jako Xulfi.

Już od pierwszego sezonu w programie aktywnie uczestniczyły gwiazdy takie jak Rahat Fateh Ali Khan, bratanek legendarnego wokalisty Nusrata Fateha Alego Khana. Pierwszy sezon składał się z 4 epizodów wydanych w odstępie dwóch tygodni. W każdym z epizodów zagrano około 6 – 8 utworów. Drugi sezon miał już 5 epizodów, a jego najbardziej znaną postacią była wschodząca gwiazda Atif Aslam z utworami takimi jak Jal Pari. Oprócz Aslama swoimi występami zaszczycili też na przykład zespół rockowy Noori i wokalista Javed Bashir, ze skocznym, elektronicznym utworem Aj Latha Naeeo.

Największą gwiazdą trzeciego sezonu była z kolei królowa muzyki sufickiej Abida Parveen, a zaproszeni muzycy śpiewali swoje utwory w aż 8 językach. Rok później program odwiedził na przykład zespół metalowy Mizraab, grupa popowo-rockowa Jal, klasyczny wokalista muzyki wschodniopendżabskiej Attaullah Khan Esakhelvi oraz reprezentujący suficką muzykę qawwali Fareed Ayaz i Abu Muhammad. Jednym z najciekawszych utworów był Kangna właśnie tych ostatnich dwóch muzyków.

Następna odsłona Coke Studio gościła po raz kolejny takie talenty jak Fareed Ayaz i Abu Muhammad, Atif Aslam oraz młodą wokalistkę Meeshę Shafi. Niezwykle ciekawy okazał się szósty sezon, w którym w roli zespołu wspomagającego artystów wzięli udział muzycy z krajów takich jak Serbia, Włochy, Nepal, Turcja, Norwegia, Maroko i Bangladesz. Niektóre z utworów zaśpiewano po bengalsku, turecku oraz w dialekcie hindi zwanym bradź, którym posługują się mieszkańcy zachodniej części indyjskiego stanu Uttar Pradeś. Poniżej utwór Ishq Kinara, śpiewany po turecku i w urdu.

Siódma odsłona programu stała pod znakiem zmian: w roli producenta Rohaila Hyatta zastąpił duet Faisal Kapadia i Bilal Maqsood, zmienił się też skład zespołu wspomagającego artystów, a oprócz tego po raz pierwszy użyto sloganu “Dźwięk narodu” jako podtytuł programu. Wśród zaproszonych artystów ponownie znaleźli się Abida Parveen, Rahat Fateh Ali Khan, Meesha Shafi oraz Javed Bashir. Jednym z najciekawszych utworów tego sezonu był Chaap Tilak w wykonaniu Parveen i Khana.

Ósmy sezon Coke Studio był być może najlepszym ze wszystkich biorąc pod uwagę jakość muzyki i popularność, jaką do dziś cieszą się niektóre utwory. Po raz pierwszy w studiu wystąpiła Królowa Ghazali Farida Khanum, z piosenką Aaj jaane ki zid na karo. Wraz z Nabilem Shaukatem Alim na scenie debiutował też wreszcie niezwykle utalentowany Ali Sethi, o którym pisaliśmy wcześniej. Duet zaprezentował swoją wersję pendżabskiej pieśni ludowej Umran Langiyaan. Dwa hity, Man Aamedeh Man i kultowy już dzisiaj Tajadar-e-Haram, zaśpiewał też Atif Aslam, a publiczność zachwycił również utwór Hina ki khushbu Samry Khan i Asima Azhara.

Z okazji dziewiątej edycji Coca Cola zdecydowała uderzyć w patriotyczne tony i złożyć hołd ofiarom brutalnych zamieszek w trakcie podziału Indii w 1947 roku. Reprezentanci amerykańskiego koncernu tłumaczyli, że podjęli tę decyzję, aby zjednoczyć naród przez muzykę w hołdzie “bohaterom, którzy poświęcili życie, aby reszta z nas mogła cieszyć się wolnością”. W programie ponownie wystąpił Ali Sethi, tym razem śpiewając Aaqa wraz z Abidą Parveen. Po raz pierwszy i ostatni w pakistańskim Coke Studio wystąpiła też artystka z Indii – Shilpa Rao, która zaśpiewała Paar Chanaa De wraz z zespołem Noori. Niezwykłą popularność zdobył też utwór Tu Kuja Man Kuja, który zaśpiewali Rafaqat Ali Khan i Shiraz Uppal, natomiast niekwestionowanym hitem sezonu okazał się Afreen Afreen w wykonaniu Rahata Fateha Alego Khana i Mominy Mustehsan.

W kolejnym, dziesiątym już sezonie, Ali Sethi wystąpił już jako solista śpiewając piękny ghazal Mehdiego Hassana Ranjish hi sahi. Bardzo korzystnie wypadła też nowoczesna wersja słynnego utworu Dam Mast Qalandar w wykonaniu Umaira Jaswala i Jabara Abbasa.

Jedenasta odsłona przeszła do historii między innymi dzięki występowi transpłciowych artystek Naghmy i Lucky, które zaśpiewały Baalkada wraz z Jimmym Khanem. Dyrektor marketingu Coke Studio chwalił się bogactwem kulturowym i różnorodnością: “12 języków, 35 instrumentów i 70 artystów, którzy skomponowali ponad 40 utworów”. Sezon został pochwalony za inkluzywność i zaufanie do nowych artystów, jednak na producentów spadła też fala krytyki za jakość muzyki. W porównaniu z poprzednimi sezonami, w 11. odsłonie wystąpiło o wiele mniej znanych nazwisk.

Po mieszanych opiniach zebranych przez sezon jedenasty, do produkcji następnej odsłony wrócił Rohail Hyatt. Najbardziej znanymi muzykami zaproszonymi do studia byli Atif Aslam, Rahat Fateh Ali Khan oraz Ali Sethi. Hyatt był też producentem następnej edycji – Coke Studio 2020, którą otwierał utwór Na Tutteya Ve zaśpiewany przez grupę znanych wokalistek, w tym Meeshę Shafi. Trzynasty sezon okazał się jednym z najkrótszych w historii Coke Studio Pakistan z zaledwie 12 utworami, co jest konsekwencją pandemii Covid-19, która przerwała produkcję na wiele miesięcy.

Spore zmiany zaszły w Coke Studio przed czternastą odsłoną programu. Producentem po odejściu Rohaila Hyatta został Zulfiqar Jabbar Khan, czyli Xulfi, który postanowił zmienić cały format programu. Zamiast epizodów, w których artyści śpiewają na żywo w studiu, tym razem Coke Studio nagrało 13 utworów, do których stworzyło niezwykle atrakcyjne wizualnie wideoklipy. Bez wątpienia największym hitem sezonu został utwór Pasoori Alego Sethiego i debiutantki Shae Gill, który pobił wszelkie rekordy na platformach streamingowych. Po raz pierwszy w programie wystąpiła też wyjątkowo utalentowana wokalistka Arooj Aftab, śpiewając Mehram wraz z Asfarem Hussainem.

Po rocznej przerwie w 2023 roku Coca Cola ogłosiła piętnasty sezon, znów wyprodukowany przez Xulfiego. Tym razem wśród zaproszonych muzyków zabrakło wielkich nazwisk. Jednym z utworów godnych uwagi jest z pewnością Maghron La Sabri Sisters i Rozeo, który trzyma poziom z czasów świetności Coke Studio. Niestety, ostatni sezon nie uniknął kontrowersji politycznych związanych z kampanią promującą bojkot amerykańskiego sponsora w obliczu izraelskiej inwazji na Strefę Gazy. Bojkot znacząco wpłynął na spadek oglądalności programu, ale wpływ na nią miał też nowy format polegający na prezentowaniu wideoklipów zamiast nagrań studyjnych, a także sama jakość muzyki, co do której zastrzeżenia miało wielu krytyków.

Przyszłość Coke Studio Pakistan stoi dziś z pewnością pod znakiem zapytania. Producenci zapewne będą musieli się zastanowić nad kolejną zmianą formatu, a być może nawet powrotem do oryginalnej formuły, która przyniosła programowi największe sukcesy. Niezależnie od tego, czy Coke Studio będzie kontynuowane, zapisało się już w historii pakistańskiej muzyki jako platforma promująca bogatą tradycję muzyczną kraju. To właśnie Coke Studio sprawiło, że pakistańska muzyka dotarła do niemal wszystkich zakątków świata, w tym Polski i krajów jeszcze bardziej odległych. Nawet jeśli nie lubimy Coca Coli, trudno jest się nie zgodzić, że przynajmniej tym razem amerykański koncern wydał produkt, który korzystnie wpływa na zdrowie konsumentów.

Filip Ramesh Mitra