W Indiach trwają wybory. Mówi się, że najważniejsze w dziejach niepodległych Indii – choć mówi się tak zazwyczaj przed każdymi wyborami. To wielkie starcie reprezentującej hinduski nacjonalizm Indyjskiej Partii Ludowej (BJP) i indyjskiej opozycji, która – próbuje – reprezentować świecką wizję państwa i liberalne wartości. Przyjrzyjmy się dziś politycznym dziejom niepodległych Indii w pigułce poprzez przegląd kolejnych premierów, sprawujących ten urząd od 1947 roku.

15 sierpnia 1947 roku Indie uzyskały niepodległość od Wielkiej Brytanii. Pierwszy rok niepodległości to czas integracji terytorialnej Indii, ustalenia statusu tzw. princely states – państewek wasalnych, które choć zależne od Brytyjczyków, nie były formalnie częścią Imperium. W tym roku również Jawaharlal Nehru, przywódca Kongresu – największej ówcześnie partii politycznej, został pierwszym premierem niepodległych Indii, a funkcję tę miał sprawować najdłużej ze wszystkich, bo aż do 1964 roku. Uzyskanie niepodległości było początkiem nowego etapu, który okazał się niełatwy. W 1948 roku został zamordowany Mahatma Gandhi – absolutny symbol indyjskiej drogi do niepodległości. Wybuchła też wtedy pierwsza wojna z Pakistanem o sporny obszar Kaszmiru. Mimo niedookreślonej sytuacji granicznej oraz wciąż trwających niepokojów wewnętrznych proces krzepnięcia Indii jako organizmu państwowego nie ustawał. W 1950 roku Indie stały się republiką i w życie weszła konstytucja. W obszarze gospodarki sformułowany został Pierwszy Plan Pięcioletni 1951-1956. Pięć lat po uzyskaniu niepodległości przeprowadzono pierwsze wybory parlamentarne. Następnie premier Nehru musiał zmagać się z kolejnymi wyzwaniami terytorialnymi. W 1961 roku indyjskie siły wkroczyły do portugalskich kolonii na terenie subkontynentu: Goa, Daman i Diu, a w 1962 r. rozpętała się wojna chińsko-indyjska.

W 1964 r. Nehru podupadł na zdrowiu i zmarł. Okres przejściowy naznaczony był krótkotrwałą władzą premierów Gulzarilala Nandy oraz Lal Bahadur Śastriego. W międzyczasie rozgorzał kolejny konflikt z Pakistanem zakończony Konferencją pokojową w Taszkiencie. W 1966 roku urząd premiera objęła córka Nehru – Indira Gandhi. Jej władza to czas poważnych zmian i reform, znacznej nacjonalizacji wielu instytucji, w tym banków, rozwoju programu nuklearnego (wraz z pierwszym testem w Pokhranie w 1974 roku) itd. Również sytuacja międzynarodowa w regionie – jak zawsze – wiele wymagała od gabinetu politycznego w New Delhi. Na początku lat 70. wybuchła wojna o niepodległość Bangladeszu, z jednoczesnym kolejnym konfliktem z Pakistanem. Tym razem zakończonym kolejnym porozumieniem – w Śimli w 1971 roku. Epizodem, który zaważył na losach Indii – i samej Indiry – był stan wyjątkowy (The Emergency), który trwał przez 21 miesięcy w latach 1975-1977, a który choć ogłoszony w celu ustabilizowania sytuacji, okazał się w dużej mierze narzędziem do walki politycznej i ataków na opozycję, a także czasem łamania praw człowieka i cenzurowania mediów. W 1977 roku Indira traci władzę, na rzecz rządzącej dziś Indyjskiej Partii Ludowej (Bharatiya Janata Party – BJP). Premierem został Morarji Desai, który – wbrew obrazowi BJP, który wyłania się z dzisiejszych obserwacji – był jednym z najintensywniej pracujących działaczy na rzecz pokoju w historii niepodległych Indii. Zanim Indira Gandhi wróciła do władzy premierem miał okazję być również Charan Singh – swoją drogą ciekawa postać, pierwszy premier będący liderem rolników i mocno skupiony na problemie najuboższych grup w Indiach.

Lata 1980-1984 to kolejna kadencja Indiry Gandhi, zakończona jednak jej śmiercią – została zamordowana przez swoich sikhijskich ochroniarzy. Również śmierć Indiry była konsekwencją jej politycznych decyzji i operacji Blue Star wymierzonej w pendżabskich nacjonalistów, w czasie której indyjska armia na polecenie premier Gandhi wtargnęła do najświętszego miejsca sikhów – Złotej Światyni w Amrytsarze. Premierem został jej syn – Rajib, który rządził do 1989 roku. Lata
jego władzy pełne były kryzysów i tragedii, takich jak największa w historii katastrofa przemysłowa w Bhopal (1984 rok), afery związane z umowami na zbrojenie między Indiami a Szwecją, czy jedna z najważniejszych spraw dotyczących statusu cywilnego prawa muzułmańskiego (tzw. Mohd. Ahmed Khan vs. Shah Bano Behum Case). Kolejne zamieszki w Kaszmirze, przewrót polityczny na Malediwach, krwawy konflikt tamilsko-syngaleski na Sri Lance. W 1989 roku Rajiv Gandhi utracił władzę, a w 1991 roku został zamordowany przez terrorystkę związaną z Tamilskimi Tygrysami. Władza trafiła w ręce kolejnych dwóch krótkotrwale sprawujących funkcję premierów; Vishvanatha P. Singha oraz Chandra Shekhara. W 1991 roku rozpoczyna kadencję P.V. Narasinha Rao i władza wraca w ręce Kongresu. Rao próbował ratować Indie ekonomicznie. W 1991 roku Indie ucierpiały w wyniku kryzysu ekonomicznego, a Rao szeregiem reform próbował zliberalizować indyjską gospodarkę.

W 1996 roku premierem zostaje Atal Bihari Vajpayee, choć realnie wrócił do władzy w 1988 roku, po dwóch premierach niezwiązanych ani z Kongresem ani BJP – H.D. Deve Gowda i Inder Kumarem Gujralem. Premierostwo Vajpayeego to kolejna wojna o Kaszmir, czyli Wojna Kargilska w 1999 roku, a także zmiany administracyjne – powstają nowe stany: Dźarkhand, Ćhattisgarh oraz Uttarańćal (dzisiejszy Uttarakhand). To również czas zamieszek na tle religijnym w Gudźaracie w 2002 roku, w których rola polityków BJP (również premiera Modiego) nie została do dziś w pełni wyjaśniona.

W połowie pierwszej dekady XXI wieku władzę odbija kongres. Premierem zostaje na dwie kadencje Manmohan Singh – odpowiedzialny za reformy gospodarcze premiera Rao. Indie wchodzą w XXI wiek, rozwijają program kosmiczny (z niewielkimi wtedy sukcesami), a także rozwijają program nuklearny we współpracy z USA. Liberalizacja, którą zaproponował Kongres nie przyniosła partii długotrwałego poparcia. Podobnie jak rozpoczęte programy społeczne. Zdaje się, że zabrakło jakiejś narracji ze strony Kongresu, która mogłaby połączyć indyjskie społeczeństwo, a przynajmniej jego większość. W maju 2014 roku władzę po nim przejął Narendra Modi rozpoczynając coś, co zarówno jego zwolennicy, jak i przeciwnicy określają nową epoką w dziejach Indii. Erą Modi-fikacji.

Krzysztof Gutowski