Wyobraźcie sobie, że jedziecie na wakacje z dziećmi do najbardziej popularnego miejsca turystycznego w kraju i nie znajdujecie restauracji lub kawiarni, która pozwala na wstęp z latoroślami. Taka sytuacja ma miejsce na południowokoreańskiej wyspie Jeju, którą co roku odwiedza około dziesięciu milionów osób.

W całym kraju jest ponad pięćset takich miejsc “wolnych od dzieci”. Dzisiaj zakaz ten jest przedmiotem intensywnej debaty w społeczeństwie, które zmaga się z poważnym kryzysem demograficznym. Podczas gdy w Azji Południowej liczba ludności stale rośnie, a Indie niedawno wyprzedziły Chiny jako kraj z największą populacją na świecie, na dalekim wschodzie kontynentu sytuacja prezentuje się zgoła odmiennie.

Zarówno w Chinach, jak i Japonii oraz Korei Południowej współczynnik dzietności, czyli średnia liczba dzieci na kobietę, plasuje się wśród najniższych na świecie. W Korei Południowej jest to zaledwie 0,78 dziecka na kobietę – to wynik, który umieszcza ten kraj na ostatnim miejscu w tej kategorii. Z pewnością w poprawieniu tej statystyki nie pomagają niektóre zasady obowiązujące w miejscach publicznych, takie jak kontrowersyjny zakaz wstępu do wielu restauracji, kawiarni, muzeów i innych lokali dzieciom poniżej trzynastego roku życia. Według jednej mapy dostępnej na Google Maps istnieje ponad pięćset stref wolnych od dzieci w całym kraju. Oprócz wspomnianego wyżej przykładu wyspy Jeju, również Biblioteka Narodowa Korei zabrania wstępu dzieciom poniżej szesnastego roku życia, o ile nie mają specjalnego pozwolenia. Według strony internetowej instytucji zakaz ten ma służyć “ochronie materiału przed kradzieżą i uszkodzeniem”.

Ta sytuacja może się jednak zmienić w obliczu poważnego kryzysu demograficznego w dalekowschodnim kraju. W maju tego roku Yong Hye-in z Partii Dochodu Podstawowego złożyła wniosek o zniesienie “stref wolnych od dzieci” w Zgromadzeniu Narodowym, czyli parlamencie Korei Południowej. Życie z dzieckiem nie jest łatwe, ale mimo wszystko musimy odtworzyć społeczeństwo, w którym możemy współistnieć z naszymi dziećmi – powiedziała. Jej wystąpienie nie zostało zbyt dobrze przyjęte przez sporą część społeczeństwa, ale wywołało bardzo istotną debatę. Według sondażu z 2022 jedynie 18 proc. ankietowanych uważało, że zabranianie wstępu dzieciom do lokali jest niesprawiedliwe, podczas gdy 73 proc. osób, głównie w przedziale wiekowym między 20 a 30 lat, stwierdziło, że właściciele mają prawo decydować kogo nie wpuszczają do swojego lokalu. Krytycy zakazu utrzymują, iż jest stygmatyzujący i dyskryminuje dzieci. Z kolei zwolennicy twierdzą, że dzieci mogą przeszkadzać klientom lub wyrządzić szkody w lokalu.

Mimo niekorzystnie nastawionej opinii publicznej, Yong Hye-in nie zamierza się poddawać. Już dwukrotnie pojawiła się na zebraniach koreańskiego parlamentu ze swoim synem w geście sprzeciwu wobec zakazu. Jak twierdzi, zniesienie stref wolnych od dzieci może pomóc w stworzeniu bardziej przyjaznej rodzinom atmosfery społecznej, dzięki której łatwiej będzie uporać się z kryzysem demograficznym. Wspomniana wcześniej wyspa Jeju ma być pierwszym terytorium kraju, które może zdelegalizować tego rodzaju restrykcje, co byłoby precedensem na skalę kraju.

Oczywiście, strefy wolne od dzieci to nie jedyny powód, dla którego przyrost demograficzny w Korei Południowej jest na minusie. Wiele młodych par nie decyduje się na dzieci między innymi ze względu na niekorzystną sytuację na rynku pracy, drogie mieszkania i wysokie koszty utrzymania dzieci. Jedną z przyczyn mogą też być niezwykle przytłaczające dla kobiet patriarchalne normy społeczne, których konsekwencją jest niski status kobiet w społeczeństwie. Przyjrzyjmy się niektórym danym, które wiele mówią o sytuacji Koreanek z południa. Według badania z 2015 roku przeprowadzonego przez południowokoreański rząd, ponad 80 proc. osób, z których ogromna większość to kobiety, wyznało, że doświadczyło molestowania seksualnego w pracy. Z kolei według sondażu Human Rights Watch z roku 2017 około 80 proc. mężczyzn przyznało się do stosowania przemocy wobec swoich partnerek. W ostatnich latach bardzo głośno było też o licznych przypadkach cyber przestępstw seksualnych, takich jak nagrywanie kobiet w publicznych łazienkach, szatniach i innych miejscach przy pomocy ukrytych kamer zainstalowanych przez mężczyzn.

Poza przemocą seksualną i fizyczną, jakiej doświadczają Koreanki, ich pozycja na rynku pracy oraz w świecie polityki jest również bardzo niekorzystna. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zrzeszającej niektóre z najbogatszych państw świata, kobiety w Korei Południowej zarabiają średnio o 31,5 proc. mniej od mężczyzn, co jest największą różnicą wśród krajów członkowskich OECD. Co więcej, zaledwie 19 proc. południowokoreańskich posłanek to kobiety, w porównaniu ze średnią 32 proc. wśród państw tworzących OECD. Wreszcie, Korea Południowa plasuje się na 123. miejscu spośród 156 krajów w kwestii udziału kobiet w rynku pracy oraz szans zawodowych.

Mimo tak negatywnego obrazu pozycji społecznej kobiet, prezydent kraju Yoon Suk-Yeol winą za kryzys demograficzny obarcza… feminizm! Tę opinię podziela zapewne wielu jego młodych rodaków, z których zdecydowana większość ma negatywne zdanie o feminizmie, odwrotnie niż południowokoreańskie kobiety. Prezydent atakuje reakcję oporu wobec opresji jakiej doświadczają kobiety zamiast zająć się rozwiązaniem problemu, który ją wywołał, czyli nierównościami społecznymi, przemocą wobec kobiet i ich niekorzystną sytuacją na rynku pracy. Gwoli ścisłości, popularność feminizmu mogła odegrać pewną rolę w zaostrzeniu kryzysu, czego przykładem jest ciekawy ruch feministyczny 4B. Tworzy go grupa kobiet, które całkowicie bojkotują relacje z mężczyznami. Nazwa ruchu wyjaśnia na czym ten bojkot polega: pochodzi od czterech słów zaczynających się na “b”: bihon to odrzucenie małżeństwa heteroseksualnego, bichulsan to nie wydawanie na świat potomstwa, biyeonae to nie umawianie się z mężczyznami, a bisekseu to odmowa stosunków seksualnych z mężczyznami. Zwolenniczki ruchu straciły wiarę w koreańskich mężczyzn, a kulturę swojego kraju uważają za beznadziejnie patriarchalną i mizoginiczną.

Panorama nie napawa więc optymizmem: strefy wolne od dzieci, trudna sytuacja zawodowa kobiet oraz głębokie podziały w społeczeństwie nie zachęcają specjalnie do zakładania rodziny. Konserwatywna i antyfeministyczna retoryka ze strony rządzących polityków tylko dolewa oliwy do ognia.

Filip Ramesh Mitra